Nature, psyche and life appear to me like divinity unfolded – what more could I ask for? (Carl Gustav Jung)

Ecopsychologie is een vrij nieuw onderzoeks- en praktijkgebied dat je niet zomaar onder een discipline kan plaatsen. Wel verbindt het psychologie met ecologie. Het combineert theorie en praktijk met engagement, creativiteit en onderzoek. Verschillende disciplines en andere stromingen inspireren de ecopsychologie: ecofilosofie, diepe ecologie, gedragsecologie, omgevingspsychologie, ecofeminisme, transpersoonlijke psychologie, wijsheid van natuurvolkeren en eco-boeddhisme.

Omdat ecofilosofie zeer belangrijke inspiratie biedt, geven we hierbij wat uitleg. Ecofilosofie onderzoekt de filosofische en ethische dimensies van onze relatie met Natuur. Ze focust zich op thema’s die te maken hebben met de steeds ernstiger ervaren en existentieel belangrijke problemen als gevolg van hoe we ons verhouden met Natuur, zoals de mondiale ecologische crisis en de mogelijkheid van zelfvernietiging van soorten. Ook onderzoekt ze hoe we van het anthropocene (mensgerichte) tijdperk kunnen evolueren naar een meer symbiotisch tijdperk, waarin er meer in harmonie en co-existentie met Natuur kan worden samengeleefd. Zo verwoordt de ecofilosofie fundamentele principes en waarden die kunnen leiden tot een duurzamer en ethisch verantwoorde omgang met de natuurlijke wereld.

De stroming van ecopsychologie bestudeert hoe de aangeboren verbinding met de innerlijke en uiterlijke natuur versterkt kan worden. Ecopsychologie is een transdisciplinaire wetenschap die inzichten uit de psychologie, ecologie, andere sociale wetenschappen en traditionele ecologische wijsheid integreert om te begrijpen hoe het opnieuw verbinden met de natuur het individuele en collectieve welzijn van zowel mens als natuur kan verbeteren. Ecopsychologie kijkt naar hoe wij, vanuit wie we zijn als mens en vanuit een verbonden ‘eco-zelf’, in harmonie en vanuit wederkerigheid met de samenleving en met Natuur kunnen samenleven. De stroming stelt dat de menselijke en planetaire gezondheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en dat onze relatie met de aarde wederkerig is: wij zijn deel van de aarde, zij is deel van ons. Zorgen voor onszelf, zorgen voor de samenleving en zorgen voor Aarde zijn in die zin niet los van elkaar te zien. In die zin gaat de ecopsychologie aan de slag met onze psychologische, emotionele en spirituele relatie met de natuur.

Ook wordt de brug gelegd tussen natuurverbinding en positieve gezondheid. Er is een geheel van onderzoek die wijst hoe belangrijk de plek is van natuur in het leven van mensen. Dit gaat zowel over het natuurlijke van je eigen lichaam, beweging en levensstijl, als diepere vormen van verbinding met plekken in de natuur. Natuurverbinding maakt je weerbaar én diep gelukkig. Onze verbinding met de natuur hebben we broodnodig om zowel psychisch als fysisch gezond te blijven.

Anderzijds staat het thema vervreemding centraal: hoe onze vervreemding van het natuurlijke een belangrijke oorzaak is van de huidige sociaal-ecologische problematieken. De meeste mensen zien ondertussen het verband tussen hoe de mens zich opstelt tegenover de natuur en problemen als klimaatopwarming, uitstervende diersoorten, pandemieën, verlies aan biodiversiteit, sociale ongelijkheid, … Ecopsychologie biedt antwoorden op deze maatschappelijke vraagstukken.

In de traditionele psychologie wordt de psyché als los gezien van het natuurlijke. In de ecopsychologie wordt de mens gezien vanuit de eenheid mens-natuur. Het volgt daarin een ecologisch wereldbeeld: alles hangt met alles samen, je kunt niet iets afzonderen uit zijn natuurlijke omgeving. Voor de mens is dat ook zijn eigen lichamelijkheid, de materiële omgeving, de lucht, het geluid, het landschap, enzovoorts. We zijn deel van de natuur, en de psyche is dat ook. Voluit leven vanuit deze gedachte ondersteunt het welzijn en het ecologisch evenwicht van alle wezens op aarde en daarbuiten.

Onze verbinding met Natuur is een innerlijk kompas om het goede te doen in ons leven, voor onszelf, de samenleving en de aarde. (Ann Sterckx)

Hoe is ecopsychologie ontstaan?

We geven hier een voorproefje. In de opleiding EcoTuner® wordt hier dieper op ingegaan.

Hoewel door verschillende filosofen (Marcus Aurelius, Thoraux, Nietzche, …) en sommige psychoanalytici (bv. Fromm, Jung) onze verhouding met natuur en de wereld reeds veelvuldig werd beschreven, werd de term “Ecopsychologie” pas geboren in 1989. Toen kwam een groep van Berkeley academici – Robert Greenway, Elan Shapiro, Alan Kanner en Mary Gomes – samen om na te denken over hoe de psychologie kan bijdragen aan de moderne ecologische crisis. Theodore Roszak heeft de term “Ecopsychologie” toen geformaliseerd in zijn boek “The Voice of the Earth” (1992) – een term die al in sommige gevallen werd gebruikt om het werk van andere psychologen en milieuactivisten in Berkeley te beschrijven. Rozsak is geïnteresseerd in het verkennen van de implicatie van onze verhouding met de natuurlijke wereld op de wereldwijde gezondheid.

Voor de ecopsychologie gaat het vooral over hoe wij, als mens, met ons hele wezen, zowel fysiek als mentaal, ons deel voelen van onze habitat, de aarde – en hoe we deze (psychologische) verloren of vergeten relatie kunnen herstellen, om te komen tot een betere zelfzorg, zorg voor de samenleving, en zorg voor de aarde. (Ann Sterckx)

Toegepaste ecopsychologie


De ecopsychologie kent vele toepassingen, maar niet alle natuurpraktijken behoren tot de toegepaste ecopsychologie.

De praktijk moet namelijk aansluiten bij de keuze die de ecopsychologie maakt. Ecopsychologie is ontstaan uit de reflectie over onze verhouding, als menselijk wezen, ten aanzien van alle andere natuurlijke wezens. De wederkerigheid van onze relatie staat in deze reflectie centraal. Enerzijds heeft de natuur een invloed op onze algemene gezondheid (mentaal en fysiek). Anderzijds hebben wij met onze levensstijl ook invloed op de natuur. Omwille van die wederkerigheid is de ecopsychologie geen neutrale wetenschap. Het is normatief: het heeft een standpunt over het belang van de wederkerigheid. Als we echt deel zijn van de natuur, wat geef je dan ook terug aan de natuur? De ecopsychologie wil vermijden dat ze bijdraagt aan nog meer exploitatie van de natuur voor het menselijk welzijn. Ecopsychologie steunt op een diep respect voor het ecologisch geheel, de aarde. Deze stroming kiest voor het goede.

Meer over Ecotherapie

EcoTuning

EcoTuning is Toegepaste ecopsychologie: het ontwerp en het ambacht van activiteiten die de verbinding met de natuur stimuleren. Je krijgt (meer) contact met je innerlijke en uiterlijke natuur. Hoe dieper je met jezelf in contact komt, hoe makkelijker je de spontane intimiteit vindt met je natuurlijke omgeving. Het omgekeerde geldt ook: door je te laten omhullen door de charme van de natuur, kom je er vanzelf achter wie je werkelijk bent als mens.

De EcoTuner® faciliteert de ontmoeting en de relatie met de natuur middels diepgaande reflectie en introspectie, en door aangename en speelse activiteiten in en met de natuur. Het doel is de verbinding met jezelf en de natuurlijke buitenwereld terug te vinden, en je hier meer bewust van te zijn. Hiernaast is ruimte voor persoonlijke thema’s.

EcoTuner® is een groeiend beroep. Ontstaan in 2006 binnen de European Ecopsychology Society (EES) – vandaag de International Ecopsychology Society (IES) – hebben onze opleidingen tot doel bij te dragen tot de professionalisering van het begeleiden in en met de natuur. Wereldwijd zijn er momenteel negen scholen die het vak van EcoTuner® onderwijzen. In België en Nederland beschikken wij over de exclusiviteit om deze opleiding te mogen geven. Deze opleidingen kunnen licht verschillen per land, vanwege verschillen in cultuur en natuurlijke omgeving. Onze opleiding is geënt op onze Europese cultuur, ons klimaat en natuurlijke leefomgeving. De IES-scholen volgen gezamenlijk de internationale ontwikkelingen binnen de ecopsychologie. Zo ontwikkelen we ons als community en houden we onze opleidingen op een hoog niveau.

Meer over de opleiding EcoTuner®

EarthWise Education is nationaal vertegenwoordiger van International Ecopsychology Society. Hierdoor blijven we steeds op en top op de hoogte van het professionele en wetenschappelijk onderbouwde karakter van ecopsychologie.